కుక్క , యువకుడు , ఇంద్రుడు

కాచం మణిం కాంచన మేకసూత్రే , గ్రధ్నాతి ముగ్ధేతి కిమత్ర చిత్రంఅశేషవిత్ పాణిని రేకసూత్రే , శ్వానం యువానం మఘవాన మూచే
ఒక ముద్దరాలు దండ గుచ్చుతోంది. అది చూసి , ఒక పెద్ద మనిషి ఇలా అడిగాడు : ‘‘ ఓ అమాయకురాలా ! అదేం అలా చేస్తున్నావు ? గాజు పూసను , మణిని , బంగారాన్ని ఒకే దారంలో గ్రుచ్చుతున్నావు . వింతగా ఉంది. ఇది తెలివి తక్కువ పని కాదూ ? ..’’
అందుకా ముద్దరాలు వినయంగా ఇలా జవాబు చెప్పింది: ‘‘ అయ్యా, మహా పండితుడు పాణిని మహా శయుడు సంస్ఝ్జృత భాషలో వ్యాకరణ గ్రంధం కౌముది ( పాణినీయం) వ్రాస్తూ , తద్ధిత ప్రకరణంలో, కుక్కను , యువకుని, ఇంద్రుని ఏక సూత్రంలో చెప్ప లేదూ ? శ్వయువమఘోనామ తద్ధితే అని కదా ఆ సూత్రం ! ... అఖండ మేధావి పాణిని అలా చేసినప్పుడు మా బోంట్ల సంగతి అడగడం ఎందుకులే ...’’ అంది.
పాణిని కుక్క , యువకుడు , ఇంద్రుడు - ఈ పదాల తద్ధిత ప్రత్యయాలు ఏర్పడే విధం గురించి చెప్పిన వ్యాకరణ సూత్రం ఉటంకిస్తూ ఆ కడు ముద్దరాలు చమత్కారంగా చెప్పిన సమాధానం ఇది.
మేం విజయ నగరం ప్రాచ్య కళాశాలలో చదువుకునే రోజులలో పాణిని సూత్రాలను మా వ్యవహారాలకు అనుగుణంగా సరదాగా చెప్పుకునే వాళ్ళం. ఉదాహరణకి, అజాద్యతష్టాప్ అనే పాణిని సూత్రం ఎవరయినా అప్పడగ బోతూ ఉంటే ఈ సూత్రాన్ని నవ్వుతూ వల్లె వేసే వాళ్ళం. ఇది అప్పడగడానికి మేం పెట్టుకున్న సంకేతం అన్న మాట !